ساخت هستان نگار با وجود داشتن مزایای بسیار، مستلزم صرف زمان و هزینه زیادی است. محققان در راستای کاهش این هزینه ها و همچنین افزایش دقت و کیفیت در فرایند ساخت هستان نگار، روش های گوناگونی معرفی کرده اند. هدف اصلی این روش ها، ارائه یک الگوی نظام مند دستی یا نیمه خودکار برای ساخت هستان نگار است. روش های موجود با وجود داشتن هدف مشترک، تفاوت های زیادی دارند و در هر یک از آن ها نقاط قوت و ضعفی وجود دارد. در این مقاله، پس از مروری بر هستان نگار و روش های ساخت آن، یک سامانه یکپارچه توسعه مشارکتی هستان نگار معرفی و ابعاد مختلف آن با سایر روش ها مقایسه خواهد شد. از این سامانه جدید با عنوان «انتیرانداک» در دو پروژه جداگانه توسعه هستان نگار استفاده و صحت عملکرد آن آزمون شده است.

یکی از رویکردها در ساخت هستان نگار جدید ادغام عناصر هستان نگارهای موجود است. به رغم ارائه ابزار و روش های مختلف ادغام هستان نگار، تعداد بسیار کمی از آن ها در تعاملی یکپارچه با یک روش شناسی توسعه هستان نگار عمل کرده و هیچ یک زبان فارسی را پشتیبانی نمی کند. در این نوشتار روشی نظام مند برای استفاده از هستان نگارهای موجود با پشتیبانی از زبان فارسی و در تعامل با یک روش شناسی کامل توسعه هستان نگار معرفی شده است. از آنجا که این پژوهش به دنبال ارائه یک محصول فناوری اطلاعات (یک روش و ابزار مرتبط با آن) است، روش پژوهش علم طراحی را به کار گرفته است. فرایند و الگوریتم های روش پیشنهادی این پژوهش بر اساس چرخه عمومی پژوهش علم طراحی ایجاد شده و بهبود و تکامل یافته اند. این روش برای تولید هستان نگار جامع مؤسسه های آموزشی و پژوهشی زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد استفاده قرار گرفت و محصول نهایی در تقابل با یک استاندارد طلایی، ارزیابی و صحت آن تأیید شد. یافته های مهم این پژوهش شامل یک روش ساخت هستان نگار با رویکرد ادغام عناصر هستان نگار های موجود و همچنین، یک هستان نگار آموزش عالی حاصل از اجرای این روش است.

کیی از رو کیردها در ساخت هستان نگار جدید ادغام عناصر هستا ننگارهای موجود است. ب هرغم ارایه ابزار و رو شهای مختلف ادغام هستان نگار، تعداد بسیار کمی از آ نها در تعاملی یکپارچه با یک رو ششناسی توسعه هستان نگار عمل کرده و هی چیک زبان فارسی را پشتیبانی نم یکند. در این نوشتار روشی نظام مند برای استفاده از هستا ننگارهای موجود با پشتیبانی از زبان فارسی و در تعامل با یک رو ششناسی کامل توسعه هستان نگار معرفی شده است. از آنجا که این پژوهش ب هدنبال ارایه یک محصول فناوری اطلاعات)یک روش و ابزار مرتبط با آن(است، روش پژوهش علم طراحی را به کار گرفته است. فرایند و الگوریت مهای روش پیشنهادی این پژوهش بر اساس چرخه عمومی پژوهش علم طراحی ایجاد شده و بهبود و تکامل یافته اند. این روش برای تولید هستا ننگار جامع موسس ه های آموزشی و پژوهشی زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد استفاده قرار گرفت و محصول نهایی در تقابل با یک استاندارد طلایی، ارزیابی و صحت آن تایید شد. یافت ه های مهم این پژوهش شامل یک روش ساخت هستا ننگار با رویکرد ادغام عناصر هستان نگا رهایموجود و همچنین، یک هستان نگار آموزش عالی حاصل از اجرای این روش است.

گرایش فزاینده به استفاده از روش های ترکیبی در رساله های دکتری، نگرانی درباره استفاده مناسب از این روش ها در تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری را مطرح ساخته است. این پژوهش توصیفی با هدف بررسی رویکرد، طرح و روش های پژوهش به کار رفته در رساله های دکتری مدیریت آموزشی و آموزش عالی در دهه اخیر (1390-1400) انجام شده است. در راستای پاسخگویی به سؤالات پژوهش، چکیده و فصل سوم 85 رساله دکتری پایان یافته در بازه زمانی فوق بررسی شد. یافته های پژوهش نشان می دهد نزدیک به سه چهارم (در مجموع 73 درصد) پژوهش ها با هدف ارائه الگو و مدل و 63 درصد آن ها بر مبنای رویکرد ترکیبی اکتشافی متوالی انجام شده اند. همچنین در 60 درصد موارد از طرح نظریه زمینه ای در مرحله کیفی و همبستگی چند متغیری در مرحله کمی پژوهش استفاده شده است. نتایج پژوهش ضمن ارائه دلالت های برای تدریس روش های پژوهش کمی، کیفی و ترکیبی در دوره دکتری، لزوم نوآوری در طرح های پژوهش مورد استفاده در رساله های دکتریِ رشته های علوم رفتاری را خاطر نشان می سازد.

زمینه و هدف: هستان شناسی ها در زیست پزشکی کار ادغام، مبادله، جستجو و پرسش از داده ها را آسان می کنند. مخزن هستان شناسی های باز زیست پزشکی(مخزن) یک راه کار برای ایجاد هستان شناسی های مرجع می باشد که در آن طراحی هستان شناسی ها مبتنی بر اصولی است که تعامل آنها را به صورت یک نظام منفرد تبدیل نماید. هدف این مقاله تعیین وضعیت هستان شناسی های توسعه یافته طبق اصول مزبور می باشد. روش بررسی: این پیمایش توصیفی-مقطعی در سال 1396 انجام شد. اطلاعات اجزای اصلی، موضوع، زبان و ابزار ساخت هستان شناسی ها از وب سایت مخزن هستان شناسی باز زیست پزشکی و OntoBee (سرور پیش فرض داده های پیوندی هستان شناسی های مخزن) بازیابی گردید. فراوانی کلاس ها، نمونه ها، روابط شیئی، روابط نوع-داده و روابط ابرداده ای حاشیه نویسی با استفاده از آمار توصیفی، دسته بندی و ارایه گردید. یافته ها: موضوعات اصلی 151 هستان شناسی موجود آناتومی، سلامت و فنوتیپ بود. بیشترین زبان و ابزار ساخت به ترتیب نسخه های OBO و OBO-Edit بودند. 5 درصد هستان شناسی ها بیش از 78977 کلاس، 150 رابطه ی شیئی، 39 رابطه ی نوع-داده، 110 رابطه ی ابرداده ای حاشیه نویسی و 356 نمونه داشتند. نتیجه گیری: افزایش تعداد هستان شناسی های مخزن و استفاده ی بیشتر از زبان OBO و ابزار OBO-Edit حاکی از پذیرش توسعه دهندگان هستان شناسی برای استفاده از این ابزار و زبان برای ساخت هستان شناسی مبتنی بر اصول مخزن است.

مقدمه: استخراج هستان نگار از پایگاه داده یکی از روش های متداول ساخت هستان نگار است. استفاده از روش های ارائه شده فعلی برای این کار بر روی پایگاه داده های بزرگ مانند پایگاه داده سامانه برنامه ریزی منابع سازمان (ERP) چالش هایی به همراه دارد. این پژوهش به دنبال ارائه راهکاری عملی برای غلبه بر این چالش ها است. روش شناسی: این پژوهش با استفاده از روش پژوهش علم طراحی انجام شده و برای ارزیابی صحت و کارایی این روش، الگوریتم ها و فرآیند آن پیاده سازی و بر روی پایگاه داده یک نمونه ERP فعال در حوزه آموزش عالی آزمون شده است. یافته ها: با استفاده از این روش، یک هستان نگار برای آموزش عالی از پایگاه داده یک ERP آموزش عالی ساخته شد. مقایسه این هستان نگار با سایر هستان نگارهای موجود آموزش عالی، نشان دهنده دقت و کارایی بالای این روش است. نتیجه گیری: در نتیجه این پژوهش، روشی مبتنی بر مهندسی معکوس با جزئیات دقیق و کامل ارائه شده است. ابزارهای نرم افزاری این روش به صورت کد منبع باز، پیاده سازی شده و قابل ارتقاء و به کارگیری توسط سایر پژوهشگران می باشد. در روش پیشنهادی به هر دو مرحله آماده سازی و غنی سازی در فرآیند ساخت هستان نگار توجه شده و الگوریتم های تبدیل پایگاه داده به هستان نگار بر اساس نیازمندی های پایگاه داده های بزرگ بهینه سازی شده اند. همچنین معماری کامل و دارای جزئیات کافی از نقاط قوت این روش نسبت به سایر روش های موجود است.

در سال های اخیر تلاش های زیادی برای طراحی روش های یادگیری و خودکارسازی فرآیند ساخت هستان نگار انجام شده است. ساخت انواع هستان نگار برای انواع قلمروها و کاربردهای گوناگون فرآیندی پرهزینه و زمان بر بوده و خودکارسازی این فرآیند گامی مهم در رفع مشکل اکتساب دانش در سامانه های اطلاعاتی و کاهش هزینه ساخت آنهاست. در این مقاله روشی نوین برای یادگیری هوشمند هستان نگار ارائه شده که می توان از آن در کاربردها و حوزه های مختلف استفاده کرد. در این روش نیازی به وجود هستان نگارهای عمومی یا تخصصی اولیه و واژگان معنایی از پیش تعریف شده نیست و پایگاه دانش اولیه آن، تنها شامل مجموعه ای از متون ورودی است. سامانه یادگیرنده پیشنهادی با شروع از متون ورودی و با استفاده از رهیافت پیشنهادی در این مقاله قادر خواهد بود هستان نگار حوزه های مختلف را استخراج کند. در این روش از ترکیبی از روش های زبانی، آماری و روش های یادگیری ماشینی بر اساس روش C-value، TF-IDF، شبکه عصبی نظریه تشدید وفقی و روش تحلیل هم رخدادی استفاده شده است؛ بدین ترتیب که ابتدا اسناد مرتبط با حوزه مورد نظر گردآوری شده و سپس پردازش های متون زبان طبیعی روی اسناد انجام شده و واژه های اصلی با استفاده از روش C-value استخراج شده است، آنگاه با استفاده از شبکه عصبی ART اسناد مربوطه خوشه بندی شده و برای هر خوشه با محاسبه وزن واژه ها بر اساس روش TF-IDF، واژه کلیدی مناسب استخراج شده است. در پایان با استفاده از روش تحلیل هم رخدادی، سلسله مراتب مفاهیم استخراج شده و هستان نگار مربوطه ساخته شده است. نتایج حاصل شده نشان میدهند که این روش در مقایسه با روش های مشابه، دقت خوبی در یادگیری هستان نگار داشته است.

هدف این پژوهش، ساخت هستان شناسی فناوری های مدیریت دانش بر اساس کاربرد آن ها در فرایندهای مدیریت دانش می باشد. لذا از یکسو تعریف دقیق فرایندهای مدیریت دانش و از سوی دیگر تعریف فناوری های مدیریت دانش مدنظر می باشد. جهت توسعه این هستان شناسی چرخه های مختلف ارائه شده برای فرایندهای مدیریت دانش بررسی و یک چرخه جامع جهت نگاشت فناوری ها انتخاب گردید. مفاهیم حوزه فناوری های مدیریت دانش از مبانی نظری مرتبط استخراج شده و شامل 234 واژه می باشد. 49 واژه، مفاهیم حوزه هستند، 184 واژه، نمونه های فناوری و یک واژه هم مربوط به رابطه طبقه ای بین این واژگان می باشد. این واژه ها براساس نتایج مطالعات پیشین به فرایندها ارتباط داده شده اند. به منظور برقراری این ارتباط از مفهوم هستان شناسی استفاده گردید. هستان شناسی؛ توصیفی صریح و صوری از یک مفهوم سازی ذهنی اشتراکی است. به هستان شناسی مدنظر پژوهش که تنها روابط طبقه ای را دربرمی گیرد سلسله مراتب شمول گفته می شود. جهت توسعه این هستان شناسی از رویکرد توسعه با استفاده از ابزار مهندسی هستان شناسی و همچنین از روش شناسی نوی استفاده گردید. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، نرم افزار پروتژه 5 می باشد که زبان OWL را پشتیبانی می نماید. جهت ارزیابی هستان شناسی ارائه شده، از معیارهای سازگاری، اختصار و بازیابی دانش فناوری های مدیریت دانش توسط خبرگان استفاده گردیده است. هستان شناسی ارائه شده، فهم مشترکی از حوزه فناوری های مدیریت دانش ارائه می دهد. تصمیم گیری درمورد انتخاب فناوری ها و منطق پشت این تصمیمات بطور دقیق مستندسازی نشده و در سطح وسیع به اشتراک گذاشته نمی شود. از این رو حجم زیادی از دانش با ارزش به هدر می رود. از این منظر از این هستان شناسی به عنوان یک منبع مشترک دانش استفاده می شود. بر اساس اطلاعات در دسترس محقق، تاکنون در این حوزه هیچ هستان شناسی رسمی ارائه نشده و بارگذاری آن در محیط وب بستری برای تسهیم دانش متخصصان این حوزه در سراسر جهان فراهم می کند. به علاوه به تصمیم گیری در انتخاب فناوری مناسب بر اساس فرایندهای مدیریت دانش کمک می نماید.

در دنیای امروز، اهمیت داده، اطلاعات و دانش بر کسی پوشیده نیست. برتری اطلاعاتی، سبب برتری در سایر جنبه ها از جمله برتری تصمیم گیری و اقدام می شود. اطلاعات مکانی، نقش مهمی در آگاهی از وضعیت سامانه های نظامی دارد. یکی از روش های مدلسازی وضعیت، استفاده از هستان شناسی ها می باشد که در مقایسه با سایر روش های مدلسازی، قابلیت های بالاتری دارد. برای مدلسازی وضعیت، با توجه به نقش مهم عنصر مکان در آن، بایستی مدلسازی از مکان یا توسعه هستان شناسی جغرافیایی صورت گیرد. با مقایسه منابع موجود، مهندسی دانش جغرافیایی برای توسعه یک هستان شناسی بومی جغرافیایی با رویکرد نظامی و کاربرد در سامانه های نظامی مبتنی بر مکان ضرورت دارد. در این پژوهش با استفاده از یک روش شناسی ترکیبی که حاصل بررسی روش های گوناگون توسعه هستان شناسی می باشد و با استفاده از منابع متنوع جغرافیایی شامل تکسنومی ها، اصطلاح نامه ها و هستان شناسی های موجود داخلی و خارجی، دایره المعارف ها و فرهنگ های واژگان، کتب مرجع، صفحات وب و مصاحبه با افراد خبره حوزه جغرافیا، هستان شناسی جغرافیایی نظامی توسعه یافته است. برای مهندسی دانش جغرافیایی در قالب هستان شناسی، ابتدا واژگان حوزه جغرافیایی استخراج شده و بر مبنای آنها مفاهیم جغرافیایی، سلسله مراتب مفاهیم، روابط میان مفاهیم، ویژگی های مفاهیم، اطلاعات زبانشناختی مفاهیم ومصادیق متنوع مفاهیم جغرافیایی داخلی و خارجی استخراج شده است. این هستان شناسی در محیط نرم افزار منبع باز Protege و با زبان استاندارد OWL کد شده است که قابلیت جستجوی معنایی مفاهیم و روابط میان آنها را دارد. برای بررسی صحت و پوشش این هستان شناسی، یک طرح آزمون جامع که شامل استفاده از روش های آماری، خودکار و نظرسنجی از خبرگان جغرافیای نظامی می باشد، صورت گرفته است.